Kaygı’nın sözlük tanımı, kötü bir sonuç doğacak diye duyulan üzüntü, tasadır.Kaygı kelimesi yerine stres, endişe ya da gerginlik dendiğini duyabilirsiniz. Nasıl isimlendirirseniz isimlendirin KAYGI sizi mutsuz eden ve içinizde bir yerde kötü hissettiren bir duygudur
Kaygı çocuğu korkutan belli bir düşünce olabilir. “Annem beni bugün kurstan alacak mı?” gibi ya da daha genel olabilir. Örneğin okula gitmeden her sabah onu mutsuz edenin ne olduğunu bilmeden midesinde onu heyecanlandıran, hasta hissettiren bir duygu olabilir.
Herkes zaman zaman kendini kaygılı hisseder. Zor konuları içeren bir teste girerken ya da 1. sınıfta öğretmeniyle ilk kez karşılaşırken.Bu kaygılar gayet normaldir. Ancak bu örneklerin dışında birçok kaygı anlamlı değildir. “Beni hiç kimse sevmiyor” kaygısı yaşarken aslında çocuğunuzun etrafınızda oynayabileceği bir çok arkadaşının olması gibi.
Yine de her ne kadar diğerleri için anlamsız olsa da kaygı onu yaşayan kişi için oldukça anlamlıdır! Ancak bazı kaygılar takılıp kalır. Bu kaygılar tahmin edilenden daha uzun sürer.
Etrafınızdakiler genellikle “ Endişe edecek bir şey yok” der ancak sizin bu endişeyi durdurmanız mümkün değildir.Kaygı sanki beyninizdeki büyük ekran TV gibidir, izlemekten kendinizi alıkoyamazsınız ama kanalı değiştirebilirsiniz… Kolay değildir ama mümkündür..
Az kaygı çoğu zaman gereklidir ama fazlası zarar verici olabilir.Bir domates fidesi düşünelim.Onun yetişebilmesi için güzel bir toprak, yeterince su ve güneş ışığına ihtiyaç vardır, bu koşulları yerine getirdiğinizde ilk fide oluşmaya başlar. Devamı için sulamaya devam edersiniz. Zamanla domatesleriniz artar ve domates sosu ya da çorbası yapacak kadar domatesiniz olur.
Devam ettikçe salatalara koyacak fazlasıyla domatesiniz olur,daha sonra o kadar çok olur ki onlarla ne yapacağınızı şaşırırsınız? Bütün o domatesler o minicik domates fidesinden oluşmuştur. Kaygı da böyledir. Kaygıya dikkatinizi verdikçe onu büyütür büyütür ve onunla başa çıkamayacak hale gelirsiniz.
Kişinin sınav öncesinde, sırasında veya sonrasında yaşadığı,olumsuz düşünce ve duygular sonucu gerçek performansını yansıtamadığı durumlara ise “sınav kaygısı” denir.
Kaygının fiziksel belirtileri, baş ağrısı, ağlayacak gibi olma,nefessiz kalma,terleme, mide ağrısı/bulantısı, karıncalanma, yüz kızarması, ağız kuruluğu, kalbinizin yerinden fırlayacak gibi atması vb.dir. Sınav kaygısının davranışsal belirtileri ise ders çalışmaktan kaçınma ya da ders çalışmayı erteleme, sınavı yarıda bırakmadır.Bu belirtiler bazı ebeveynler tarafından “tembellik” “vurdumduymazlık” olarak algılanabilir!
Savaş ya da Kaç Tepkisi
Stresi aniden tetikleyen bir durumda vücudumuz adrenalin, noradrenalin ve kortizol salgılar. Kalp atışları yükselir ve kan organlardan kaçma ya da savaşmayı sağlamak adına doğrudan kollara ve bacaklara iletilir. Tüm vücut strese tepki vermekle uğraşacağından, düşünme ya da bağışıklık gibi vücudun diğer işlevlerine daha az enerji harcanır.
Sınavda bizi tehdit eden peşimizden koşan vahşi bir hayvan ya da büyük bir tehlike olmamasına rağmen vücudumuzun verdiği tepkiler kaygı nedeniyle olmaktadır.
Bu kaygıya neden olan da düşüncelerimizdir, daha doğrusu olumsuz düşüncelerimizdir.
Bazı olumsuz düşünceler
- Ne kadar çalışsam da sınavda ardarda bilemediğim sorular gelecek
- Bildiklerimi de unutacağım, hiçbir şey yapamayacağım
- Kesin dikkat hatası yapacağım
- Sınıfta daha az çalışan arkadaşım benden yüksek not alırsa
- Ailem benim içi elinden geleni yapıyor ya ben karşılığını veremeyeceğim
- Zaten kötü not alacağım
- Yetiştiremeyeceğim
- Bütün sınıf benimle alay edecek
Sınav kaygısıyla başa çıkabilmek için uzman tarafından öncelikle çocuğun/ergenin kaygısını kabul etmesinin sağlanması,olumsuz düşüncelerinin belirlenip bu düşüncelerin doğruluğunun gözden geçirilmesi,yerine olumlu karşılıklarının bulunması gerekir. Ayrıca kaygıyı azaltmak için nefes ve gevşeme egzersizleri öğretmek, anne-baba tutumları üzerinde durmak, ders çalışma becerilerini geliştirmek, beslenme ve uyku düzenini gözden geçirmek gerekir.
Kaynak:“What to do when you worry too much?”
Dawn Huebner,Ph.D
