Çocuklar bazen odaklanmada ya da yerine göre davranmada sorun yaşayabilirler, bu oldukça normaldir. Ama DEHB olan çocuklar bu davranışlar ile büyürler. Belirtiler devam eder; ev, okul ve diğer ortamlarda gözlenir.
- DEHB olan çocukta şu belirtiler gözlenebilir:
- Fazla hayal kurma
- Eşyaları sık sık unutma ya da kaybetme
- Sürekli kıpır kıpır bir halde olma
- Çok konuşma
- Dikkat hataları yapma ya da gereksiz riskler alma
- Sıra beklemede güçlük
- Arkadaşlarla geçinmede zorluk
- Kandırılmaya/yanlış bir yola sapmaya direnememe
DEHB Tipleri
Üç alt tipi vardır. Hangisinin belirtilerini daha çok taşıyorsa o alt tipe girer.
Dikkat Eksikliği: Bir görevi organize etme ya da bitirme, detaylara dikkat etme ya da yönergeleri/sohbeti takip etmek zordur. Dikkati çabuk dağılır, detayları ya da günlük rutinleri unutur.
Hiperaktivite/Dürtüsellik (İmpulsivite): Sürekli kıpır kıpırdır,çok konuşur. Onun için uzun süre oturmak çok zordur (sofrada ya da ödev yaparken).Çocuklar sürekli koşar,zıplar tırmanır, hiç sabit duramazlar. Yetişkin huzursuz hisseder ve dürtüsellikle başı derttedir. Dürtüsel biri, karşısındakinin sözünü keser, izin almadan ellerinden bir eşyayı çekip alabilir, ya da uygunsuz zamanlarda konuşur. Sırasını beklemek ya da yönergeleri dinlemek onun için güçtür.Dürtüsel kişiler diğerlerine göre daha çok kaza yapabilir ya da yaralanabilirler.
Birleşik tip: Eğer bir kişide yukarıdaki iki alt tipin belirtileri eşit düzeyde görülüyorsa birleşik alt tiptedir diyebiliriz.
*Belirtiler zamanla değişebileceği için hangi alt tip olduğu da değişebilir.
DEHB’in Nedenleri:
Bilim adamlarının son zamanlardaki çalışmalarına baktığımızda neden ve risk faktörleri tam bilinemese de genetik faktörlerin önemli rol oynadığı görülmüştür. Özellikle ikizlerle yapılan çalışmalarda DEHB’in genlerle bağlantısı saptanmıştır. Genetiğin dışında beyin yaralanmaları, hamilelik esnasında ya da erken çocuklukta oluşan çevresel faktörler, düşük doğum kilosu, prematüre doğum,hamilelikte alkol ve sigara kullanımı konularında da bilim adamları çalışmalarını sürdürmektedir.
Yapılan çalışmalar. şekeri çok tüketme, fazla TV izleme, ebeveyn tutumları ya da sosyal/çevresel faktörlerin (maddi zorluklar ya da aile içi sorunlar) DEHB’e neden olabileceği konusundaki popüler görüşleri doğrulamamaktadır. Tabi ki bunlar gibi nedenler, özellikle bazı kişilerde belirtileri daha kötüleştirebilir ama temel nedenler arasında oldukları konusunda güçlü bir kanıt yoktur.
Yetişkinlerde DEHB
Yetişkinliğin ilk yıllarında DEHB depresyon, duygudurum ya da davranış bozuklukları ve madde kullanımı ile ilişkilendirilebilir. DEHB olan yetişkinler, belirtilere bağlı olarak işte, kişisel ve aile hayatlarında zorluklarla baş etmede güçlük çekebilirler. İşteki performansları süreklilik gösteremez, sorumluluklarını yerine getirmede zorlanabilirler ve hüsran, suçluluk ya da suçlama gibi kronik duygular taşıyabilirler.
DEHB olan yetişkinler aynı zamanda dikkati sürdürme, yürütme işlevleri ve çalışan bellek alanlarında güçlük yaşayabilirler.Son zamanlarda yapılan araştırmalara göre, yürütme işlevlerindeki sorunlar, akademik ve kariyer alanlarındaki başarıyı olumsuz etkileyen anahtar rolü oynamaktadır. Yürütme işlevi beynin, düşünce ve davranışların öncelik sırasını belirleme ve onları yönetme becerisidir. Bu beceri, bireyin diğer davranışlarının uzun vadedeki sonuçlarını düşünmesini ve ona göre zaman içerisinde davranışlarını daha etkili düzenlemesini sağlar.Yürütme işlevinde sorun yaşayan yetişkinler, işlerini bitirmede zorlanabilir ya da önemli olayları vb. unutabilir.
*Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nda erken tanı ve müdahale oldukça önemlidir. Tanı ve doğru müdahale olmadığı takdirde DEHB; okul başarısızlığı, aile içi karmaşa, suçluluk depresyon, sosyal ilişkilerde sorunlar, madde kullanımı, kaza yaralanmaları ve iş başarısızlıkları gibi ciddi sonuçlara neden olabilir. Doğru tanı erken ve etkin müdahale ile ise başarılı bir yaşam sürme ve hatta gelişme mümkündür.
Kaynak: www.chadd.org
www.cdc.gov